|
Het Affiche van de PSP ECHTE VADER VAN HET AFFICHE ‘Ik wilde een typisch Hollandse foto maken’. Het geruchtmakende PSP-affiche uit 1971 met het blote meisje poserend voor een koe is weer hot. De kamerleden Hirsi Ali en Halsema onthulden onlangs tegenover elkaar dat ze in dit ‘icoon van de jaren zestig’ de verbeelding van hun politieke idealen zien. Het affiche is deze maand (nov red) de cover van het GroenLinks magazine, dat is gewijd aan het thema vrijheid. De herlevende aandacht heeft de geestelijke vader van het beeld ertoe gebracht om na 34 jaar naarbuiten te treden. ‘Het heeft me alleen maar geld gekost. Ik heb van de PSP nooit een cent gezien’, zei hij afgelopen donderdag, toen we hem spraken in café Dudok, tegenover de Tweede Kamer. Hendrik-Jan Koldeweij (69) is niet de maker van het verkiezingsaffiche; dat is de graficus George Noordanus. Maar hij is wel de man die het beeld van meisje voor koe verzon en het met een Hasselblad vastlegde. Toen hij de foto’s maakte, was de PSP nog volledig uit beeld. ‘Ik wilde zelf een typische Hollandse foto maken’. Een bekende in de Haagse Kunstkring maakte hem attent op Saskia. Koldeweij zocht een vrouw die soepel kon bewegen en deze vrouw studeerde weliswaar rechten, maar zij danste in haar vrije tij bij de René Sleeswijk-revue in Carré. ‘We hebben de opnamen gemaakt in een weiland bij Nootdorp. Op een landweggetje heeft ze in mijn auto haar kleren uitgetrokken en we zijn zo het weiland ingelopen. We moesten over enkele slootjes springen om bij de koeien te komen. Zij sprong er soepel overheen, maar met de camera was het voor mij nog een gedoe’. Koldeweij had voor de opnamen een halfuurtje nodig. ‘Ja, ze heeft echt dicht bij die koe gestaan. De meeste koeien liepen weg, maar deze bleef staan. Toen we begonnen was er in de wijde omtrek geen mens te bekennen, maar na een tijdje kwam de ene na de andere boer op zijn tractor aanrijden. Ik had al meteen in de gaten dat de foto die het affiche is geworden, de beste was. De koe kijkt nieuwsgierig in de lens, rechtsonder izie je nog iets van de uier’. Nee, zei Koldeweij, ik heb haar niet omhoog laten kijken om euforie te verbeelden. ‘Eerlijk gezegd was de reden, dat ik haar niet zo fotogeniek vond. Voor het effect heb ik haar wel gevraagd een pruik op te zetten. Ja, ze draagt een pruik. Ik heb haar 300 gulden betaald. Een week later belde ze op. Ze had met haar vriendje gesproken, een advocaat, en ze wilde er nog eens 1200 gulden bij hebben. Die heb ik toen ook maar betaald’. Koldeweij leverde in die tijd af en toe werk voor Sekstant, het blad van de NVSH, de vereniging voor seksuele hervorming. Het lag dus voor de hand dat hij met de foto’s naar dit blad ging. Daar kwamen zij onder ogen van de toevallig aanwezige Noordanus, die de opdracht had een affiche voor de PSP te maken. Hij zag er meteen iets in. ‘Ik weet nog dat het eerste idee was eronder te zetten ‘Neerlands hoop in bange dagen’, maar dat kon niet vanwege Bram en Freek’. De tekst werd uiteindelijk: PSP ontwapenend. De affiche schokte burgerlijk Nederland en verwierf faam tot over de grenzen. ‘Het gekke is dat ik op een dag 150 D-Mark kreeg overgemaakt van de Bunte Illustrierte, die de affiche op postzegelformaat had afgedrukt. Dat is al het geld dat ik heb teruggezien. Ik heb de PSP een rekening gestuurd van 2100 gulden, maar die hebben ze nooit betaald’. In sommige publicaties wordt het affiche toegeschreven aan zowel Noordanus als Leo Scheepman, destijds grafisch ontwerpen van Sekstant. Maar volgens Koldeweij heeft Scheepman er part noch deel aan gehad. ‘Nee, het heeft me nooit achtervolgd, maar toch….Ik hoor dat die affiches nu 3000 euro opbrengen. Behalve die 150 Mark heeft iemand me nog eens een cartoon opgestuurd. Daarop zie je een PSP-auto, een meisje en een fotograaf achtervolgd door een stier’.
Trouw van dinsdag 15-11-2005 OUDE REKENING VAN DE PSP Van der Spek verorberde met smaak zijn ‘coupe-André’ in het Kamerrestaurant. GroenLinks mag koketteren met het PSP-affiche ‘Naakte vrouw voor koe’ uit 1971, een andere partij lijkt bereid de bedenker van dit legendarische beeld, de Haagse fotograaf Hendrik-Jan Koldeweij, alsnog te betalen. Koldeweij vertelde twee weken terug in deze rubriek, dat hij destijds wel een rekening naar de PSP heeft gestuurd, maar nimmer een cent heeft gezien. Dat zat hem na al die jaren nog altijd dwars. De partij die Koldeweij alsnog materieel tegemoet wil komen is PSP’92. Deze club beschouwt zichzelf als de ware ideologische opvolger en drager van het gedachtegoed van de oude PSP en voelt zich daarom aangesproken. ‘Het is sneu voor een van de makers dat hij nooit zou zijn betaald’, mailde ons vorige week Aris Kon, secretaris van PSP’92. Hij liet ons gisteren weten dat zijn club er niet van gecharmeerd is dat GroenLinks het roemruchte PSP-affiche annexeert als icoon van de individuele bevrijding. Volgens hem stond en staat het beeld voor de open en geweldloze samenleving die pacifisten nastreven. ‘Het gaat niet alleen om het individu dat zich moet verwerkelijken, maar om de bevrijding van het collectief van de mensheid’, aldus Kon. ‘De vrouw verbeeldt in haar naaktheid de schreeuw om de bevrijding uit de knellende banden van het kapitalisme.’ PSP’92, een zetelloze partij, vertoeft in de marge van ons bestel, maar zij biedt politiek onderdak aan een van de boegbeelden van de moederpartij, Fred van der Spek, 81 jaar, maar still going strong. Hij was onlangs in het kamergebouw op een bijeenkomst van oud-kamerleden. Van der Spek was al senator toen het straatprotest tegen de bom (Ban de bom) en de oorlog in Vietnam, waarin de PSP voorging, schoorvoetend op gang kwam. Pas later was hij langdurig Tweede-Kamerlid. Het parlementair documentatiecentrum omschrijft hem als ‘erudiet, maar rechtlijnig’. Dat klopt wel, want toen zijn fractiegenote Andrée van Es hem eind 1985 klopte bij de verkiezing van lijstaanvoerder, stapte hij prompt uit de partij en richtte een nieuwe op, de PSO, die het ware pacifisme en socialisme moest uitdragen. Met die partij deed hij vergeefs een gooi naar een kamerzetel. Dat Van der Spek een rechtlijnig man was, wisten ook mensen buiten zijn partij. Toen enkele dagen na zijn nederlaag tegen Van Es in het bomvolle restaurant van de Tweede Kamer iemand wanhopig naar een vrije stoel zocht, riep de caissière voor iedereen hoorbaar: ‘Neem die lege stoel maar bij de PSP-tafel, meneer Van der Spek komt toch niet meer.’ De overwinning van Van Es werd gezien als een klassieke vadermoord. Minder bekend is dat Van der Spek haar eerder in symbolische zin al had verorberd. Aan de vooravond van het congres in Wijk aan Zee at hij een hapje mee aan de Trouw-tafel in het kamerrestaurant. Hij verkeerde in een mismoedige stemming, alsof hij zijn lot reeds voorvoelde. Na zijn hoofdgerecht vroeg hij een kelner wat het toetje van de dag was. De coupe-André’, antwoordde deze, waarna het gezicht van Van der Spek in één keer opklaarde. ‘Ha’, riep hij grijnzend uit, ‘kan ik haar ook éten? Doe mij die coupe!’ Hoewel principieel socialist was Van der Spek, net zo min als de meeste van zijn volgelingen, een arbeiders type, zoals de communistenleider Marcus Bakker. Hij rookte Gladstone-filter, terwijl Bakker shag rookte van het merk Twin. Onlangs bereikte ons het verhaal dat Bakker eens achter het groene gordijn in de oude vergaderzaal van de Kamer een shaggie rolde, toen hij opmerkte dat AR-leider Barend Biesheuvel hem van een afstandje stond gade te slaan. ‘Nee’, sneerde Bakker meteen, ‘dat ké jij niet, hè? Daar ben jij te fijn voor!’ Biesheuvel glimlachte en riep: ‘Gooi eens op, die baal.’ Bakker deed dat en zag vervolgens hoe Biesheuvel er handig een pluk shag en een vloeitje uit haalde en in een van zijn grote knuisten soepel en snel een shaggie draaide. Bakker stond nog met open mond te kijken, toen Biesheuvel naar hem toe kwam en zei: ‘Nou geef eens een vuurtje, man.’
Trouw van dinsdag 29-11-2005 |